SA isang mahalagang pangyayari, ang komite sa pananalapi ng Senado, sa pamumuno ni Sen. Sonny Angara, ay walang alinlangang nagpasya na itangi ang mga pondo para sa kumpidensiyal at inteligensiya, na umaabot sa halos P650 milyon, mula sa aprobadong pambansang badyet ng 2024. Ang desisyong ito, na binigyang-diin ni Sen. Angara, ay nagmula sa pagtugon sa damdamin ng mamamayan at sa layuning mas mataas na pagsusuri sa pananalapi.

Ang pagtatanggal ng mga pondo na ito ay tugon sa pagkadismaya ng publiko sa mga pondo ng kumpidensiyal ni Bise Presidente Sara Duterte, kasama na ang pagtatanong ng Makabayan bloc sa bagay na ito. Kinikilala ni Sen. Angara, bilang tagapangulo ng Komite sa Pananalapi ng Senado, ang lumalaking pangangailangan para sa maingat na pagsusuri sa badyet, lalo na hinggil sa mga kumpidensiyal na pondo.

Ang pagtanggap ni Sen. Angara sa mga alalahanin ng publiko ay nagpapakita ng isang kahanga-hanga na pagtugon sa damdamin ng mamamayan. Sa pagpasya na huwag ibalik ang kumpidensiyal na Pondo nabuo sa mga pribadong pagpupulong ng bicameral, ipinakikita ng mga mambabatas ba ang kanilang mga desisyon sa badyet ay tumutugma sa inaasahan at nais ng sambayanang Pilipino.

Isang mahalagang bahagi na nakakaapekto sa desisyon ng Senado ay ang pahayag ni Bise Presidente Duterte na hindi niya tinutugis ang mausisang pondo. Ayon kay Sen. Angara, ang pahayag na ito ay naglinaw sa isyu at nag-ambag sa pangwakas ng kapasyahan. Ang kawalan ng pagsusulong mula sa bise presidente ay nagbibigay ng timbang sa determinasyon ng Senado na harapin ang mga alalahanin ng publiko at itaguyod ang pananagot sa pananalapi.

Ang kontrobersiya sa likod ng pondo na ito ay lumalala noong ang mga mambabatas ay hinahanap ang mga detalye tungkol sa P125 milyon na inilaan para sa Tanggapan ng Bise Presidente noong 2022. Bagamat may unang pag-aatubiling ibunyag ang impormasyon, ibinahagi ni Bise Presidente Duterte na ang pondo ay ginamit para sa iba’t ibang proyekto, programa, at aktibidad ng kanyang opisina. Ang pahayag na ito, na madiing hinihimok ni Sen. Risa Hontiveros, ay nagbigay linaw sa layunin ng mga kumpidensiyal na gastusin.

Ang sumunod na pagtutol ng publiko at isang survey mula sa Pulse Asia na nagpapakita ng pagbagsak ng tiwala at rating sa aprobasyon tanto kay Bise Presidente Duterte at Pangulong Ferdinand Marcos Jr. ay nagpapalakas sa kahalagahan ng pagtugon sa mga alalahanin na may kinalaman sa kumpidensiyal na pondo. Ang desisyon ng Senado na itanggi ang mga pondo na ito ay sumusunod sa kahilingan ng publiko para sa pananagot at pagsusuri sa pamahalaan hinggil sa pinansiyal na mga bagay.

Ang legal na kawastuhan ng desisyon ng Senado ay nakatutok sa kanilang pagsunod sa mga prinsipyo ng pananagot at aninaw. Ang mga kumpidensiyal na pondo, sa kanilang kalikasan, ay sumasailalim sa espesyal na pagsusuri, anupat nagiging mas hindi gaanong malinaw sa publiko. Ang pagtangi ng Senado sa mga pondo na ito mula sa mga ahensiyang sibilyan, kasama na ang Tanggapan ng Bise Presidente at ang Kagawaran ng Edukasyon, ay naglalarawan ng kanilang pangako sa mas maaninaw at mas may-pananagutang proseso sa badyet.

Dahil ang Pangulo Ferdinand Marcos Jr. ay nilagdaan na ang 2024 General Appropriations Bill, mahalaga na ang sangay ng ehekutibo ay magpatuloy sa pagsusulong ng aninaw sa pananalapi. Ang pagsang-ayon ng Pangulo sa badyet nang walang mga kumpidensiyal at intelihensiya na pondo para sa mga ahensiyang sibilyan ay nagpapalakas sa pangako ng gobyerno na tugunan ang mga alalahanin ng publiko at itaguyod ang tiwala sa pamamahala.

Sa buod, ang desisyon ng Senado na itanggi ang mga kumpidensiyal na pondo mula sa badyet ng 2024 ay isang positibong hakbang patungo sa mas mataas na pagsusuri sa pananalapi at pagtugon sa damdaming-bayan. Ang legal na kawastuhan ng desisyon na ito, kasama na ang pag-atras ni Bise Presidente Duterte sa mausisang pondo, ay nagpapakita ng pangako sa responsableng pamamahala. Pinupuri ang Pangulo Ferdinand Marcos Jr. sa paglagda ng badyet na wala ang mga pondo na ito, anupa’t pinaigting ang dedikasyon ng gobyerno sa pagsusuri at tiwala ng publiko.