Sa masalimuot na mundo ng pulitika sa Pilipinas, ang kaso ni Mayor Alice Guo ay naghasik ng bagyo ng kontrobersya. Malakas na ipinahayag ni Senate President Francis “Chiz” Escudero na ang pasanin ng patunay ay nasa mga nag-aakusang hindi Filipino si Guo. Ang prinsipyong ito, na nakabaon nang malalim sa mga batas, hindi lamang isang ligal na pormalidad kundi isang mahalagang pananggalang sa paghahabol ng katarungan.

Ang prinsipyong “siya na nag-akusa ay dapat magpatunay” ay nagsisilbing batayan ng ating sistema ng batas, na nagtitiyak na ang mga akusasyon ay hindi basta-basta lamang inilalabas o walang katibayan. Ito ay lalong mahalaga sa klima ng pulitika kung saan ang mga alegasyon ay madaling gamitin bilang mga armas. Ang pagsusumikap ni Escudero sa prinsipyong ito ay nagpapakita ng kanyang dedikasyon sa tamang proseso at integridad ng ating mga legal na balangkas.

Gayunpaman, ang mga alinlangan sa pagkamamamayan ni Guo at ang kanyang alegadong kaugnayan sa ilegal na Philippine Offshore Gaming Operators (Pogos) ay nangangailangan ng masusing pagsusuri. Nagdulot ito ng malalim na pag-aalala sa mga Senador, na pinangungunahan ni Risa Hontiveros, na nagpapakita ng pangangailangan para sa isang masusing imbestigasyon. Ang tanong ngayon ay kung paano lulusutan ang komplikadong isyu na ito habang sinusunod ang mga prinsipyong ligal at pinapangalagaan ang pananagutan.

Ang punto ni Escudero na ang Commission on Elections (Comelec) ay tatanggap ng Certificates of Candidacy (COCs) nang ministeryal lamang ay wasto. Tunay nga, ang papel ng Comelec ay tiyakin na natutugunan ang mga pangangailangan sa proseso, hindi ang maghusga sa katotohanan ng bawat alegasyon sa COC ng isang kandidato. Gayunpaman, hindi ibig sabihin nito na walang kapangyarihan ang Comelec. Sa ilalim ng mga patakaran ng Comelec, maaari nilang magpawalang-karapatan ang isang kandidato kung may sapat na ebidensya ng hindi pagiging karapat-dapat o pekeng representasyon sa COC. Ito ay nangangahulugan na kung may kapani-paniwalang ebidensya, dapat kumilos ang Comelec.

Upang malutas ang alinlangan na ito, ilang hakbang ang dapat gawin:

1. Maaninaw na Imbestigasyon: Isang independiyenteng at maliwanag na imbestigasyon sa pagkamamamayan ni Guo ay dapat na isagawa. Maaaring pangunahan ito ng Solicitor General, tulad ng inirerekomenda ni Escudero, sa pamamagitan ng isang kasong quo warranto, na idinisenyo upang hamonin ang karapatan ng isang mamuno.

2. Malalim na Pagrerepaso ng Comelec: Dapat bigyan ng kapangyarihan at suportahan ang Comelec na maigi na suriin ang ebidensya laban kay Guo. Kung ang ebidensya ay nagpapahiwatig ng paglabag sa mga kinakailangang kwalipikasyon, hindi dapat mag-atubiling kumilos ang Comelec.

3. Pampublikong Pagdinig: Upang tiyakin ang aninaw at kumpiyansa ng publiko, dapat na isagawa ang mga pagdinig nang bukas. Ito ay hindi lamang maglilinaw sa mga katotohanan kundi magpapakita rin ng kagustuhang ipatupad ng mga institusyon ng publiko ang katarungan.

4. Pinalakas na mga Pananggalang sa Batas: Sa wakas, nagpapakita ang kaso na ito ng pangangailangan na patatagin ang mga pananggalang sa batas sa paligid ng pagsusuri sa mga kandidato. Dapat pag-aralan ng mga mambabatas ang mga reporma na nagbibigay daan sa mas malakas na pagsusuri sa panahon ng panimula nang hindi sumasagasa sa mga karapatan ng mga kandidato.

Ang nagaganap na drama sa paligid ni Mayor Guo ay isang malakas na paalala ng mahirap na balanse sa pagitan ng pagsasanggalang sa mga prinsipyong legal at pagpapanatili ng integridad ng ating mga institusyon ng pulitika. Habang patuloy ang serye na ito, ang bansa ay nanonood nang may kaba, umaasang mananaig ang paghahanap ng katotohanan at katarungan sa kabila ng mga kilos pulitikal.

Sa mabigat na sayaw ng kapangyarihan at prinsipyo, tandaan natin na ang puso ng demokrasya ay hindi nasusukat sa laki ng mga alegasyon kundi sa lakas ng ebidensya. Tanging sa pamamagitan ng pagsunod sa mga prinsipyong ito ay maaari nating lampasan ang unos at lumitaw na may angkin na tapat na pagpapahalaga sa ating mga demokratikong kahalagahan.