SA nakakabagbag-damdaming kadiliman ng Mindanao, isang kwento ang unti-unting bumubukas, binubuo ng mga awit ng kasunduang pangkapayapaan at ng wala-sa-tonong nota ng mapanganib na pakikipagsapalaran ng isang dating lider. Ang mga taga-Bangsamoro, nananatiling matatag sa harap ng maligalig na hangin ng pagsasarili, mariing tinatanggihan ang mapanganib na mungkahi ni Rodrigo Duterte, sa halip nagpapangako na ipagtatanggol ang pinaghirapang kapayapaan.

Sa pusod ng Cotabato City, ang mga miyembro ng parlyamento ng Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao (BARMM) ay buong tapang na ipinahayag ang kanilang pagsang-ayon sa mga kasunduang pangkapayapaan sa Moro National Liberation Front (MNLF) at Moro Islamic Liberation Front (MILF). Ang mga kasunduang ito, bunga ng masigasig at mahirap na negosasyon, ay nagkaloob sa mga Muslim, Kristiyano, at mga katutubo ng kapangyarihan na pamahalaan ang kanilang teritoryo. Gayunpaman, si Duterte, na tila bulag sa ambisyon, ay nais na gibain ang progreso na ito nang nanawagan siya para sa kasarinlan ng Mindanao.

Isang mataas na miyembro na Moro ng parlyamento, na ayaw magpakilala, ay binigyang-diin ang kanilang tradisyunal na pagmamay-ari sa Mindanao at ang hindi nagbabagong pangako sa mga kasunduang pangkapayapaan. Ang posisyong ito ay sumasalamin sa damdamin ng isang rehiyon na ayaw ibigay ang bunga ng kanilang masalimuot na pagsusumikap para sa kapayapaan.

Si Ahod Balawag Ebrahim, Punong Ministro ng BARMM at tagapangulo ng MILF central committee, ay tumatayo bilang haligi ng tapat na pagsunod sa Comprehensive Agreement on Bangsamoro (CAB). Ipinagmamalaki ni Ebrahim ang karapatang pagsasarili na nakalagay sa kasunduan, kinikilala ang mga hakbang na nagawa sa implementasyon nito. Binibigyang-diin ng MILF, na nagpapasalamat sa mga dati at kasalukuyang pangulo ng Pilipinas, ang kahalagahan ng autonomiya para sa mga taga-Bangsamoro.

Ang kwento ay higit pang bumukadkad habang inuukit ng Maranaw mangangalakal ng butil na si Samsudin Saripada ang hindi mapantayang pagsasakriplsyo ng mga gerilyang Moro sa kanilang pagsusumikap para sa autonomiya. Dugo, pawis, at luha ang nagbukas ng landas patungo sa autonomiyang tinatamasa ngayon ng mga komunidad ng Muslim, Kristiyano, at IP sa BARMM.

Sa ganap na pagkakaiba sa tapiserya ng kapayapaan na ito, naririyan si Duterte, nagtatatag ng mapanganib na simponya ng pagkawatak-watak. Ang kanyang panawagan para sa kasarinlan ng Mindanao ay lumilitaw bilang isang pansariling at walang-ingat na pagsusugal, na nagbabanta sa maayos na pagsasamahan na itinatag sa loob ng mga dekada. Ang pagkakaisa sa pagitan ng mga Muslim, Kristiyano, at katutubo sa BARMM ay nagiging ilawang-gabay na dapat sundan ng iba pang bahagi ng Pilipinas.

Ngunit may isa pang bumubuo sa eksena—si Carlito Galvez Jr., isang dating hepe ng AFP na itinalaga ni Duterte at ngayon ay tagapayo sa kapayapaan. Si Galvez, isang dating mahalagang personalidad sa administrasyon ni Duterte, ngayon ay nananawagan sa mga Pilipino na tanggihan ang tukso ng pagsasarili ng Mindanao. Tinutuligsa niya ang ideya bilang salungat sa Konstitusyon, na tuwiran naka-kontra sa diwa ng mismong pundasyon ng pagkakakilanlan ng bansa.

Binibigyan-diin ni Galvez ang mga biyayang natamo mula sa kumprehensibong proseso ng kapayapaan, anupa’t binabanggit ang Bangsamoro Organic Law na pirmado mismo ni Duterte noong 2018. Binabalaan niya ang paglagay sa panganib ng mga pagsusulong, nananawagan sa mga mamamayan na matuto mula sa nakaraan at yakapin ang mga aral ng kapayapaan.

Sa madilim na dramang ito, ang panawagan para sa pagsasarili, na pinapangunahan ng di-pangmatagalang ka-alyado at sa tuwing panahon ng kaginhawaan lamang ni Duterte na si Pantaleon Alvarez, ay pumapasok sa eksena. Gayunpaman, tinututolan ito ng mga lider ng BARMM, kasama na si Punong Ministro Ahod Balawag Ebrahim, na may mariing pangako sa pagsunod sa Comprehensive Agreement of the Bangsamoro (CAB) para sa karapatan sa pagsasarili.

Sa gitna ng kaguluhan, minumungkahi ni Representative Raoul Manuel ang isang nakakabagabag na motibo sa likod ng pagtulak ni Duterte para sa pagsasarili ng Mindanao—isang hakbang na umiwas sa hurisdiksiyon ng International Criminal Court (ICC). Ang imbestigasyon ng ICC sa kontrobersiyal na “war on drugs” ni Duterte ay nagtataas ng tanong sa tunay na intensiyon sa likod ng mapanganib na pakikipagsapalaran na ito.

Sa pagbubukadkad ng kwento, lumilitaw na si Duterte, dating lider na pinagkatiwalaan sa kapakanan ng bansa, ay naging masamang kontrabida na nambibiktima sa mga pangarap ng sambayanang Pilipino. Nagmamakaawa ako sa aking mga kababayan na tanggihan ang madilim na naratibong ito, magkaisa, at itaguyod ang soberanya ng Pilipinas. Huwag tayong magpadaig sa wala-sa-tonong nota ng pagkakawatak-watak kundi, sa halip, sikaping mapanatili ang tapestriya ng kapayapaan na nagbibigkis sa ating lahat. Sa mahalagang yugto na ito, hayaan natin na ang pagkakaisa ng mga Pilipino, kasama na ang mga taga-Bangsamoro, ang manguna patungo sa isang hinaharap kung saan ang kapayapaan at kasaganahan ang naghahari.