SA isang kamakailang ulat ni Alden M. Monzon sa Philippine Daily Inquirer, isang nakababahalang kwento ang bumubukas hinggil sa Chevron Philippines Inc. at ang alegadong mapanlamang na kasunduan sa upa nito sa National Development Company (NDC). Ang mga pahayag ay nangangailangan ng masusing pagsusuri sa mga kaduda-duda na mga gawain ng Chevron at pinupuri ang NDC sa pagiging tapat sa pagdadala ng kontrobersiyang ito sa madla.

Ang hangarin ng NDC na makipagtagpo sa Chevron hinggil sa pagpapabago ng kasunduan sa upa ay naglalantad ng tila lubos na hindi patas na kasunduan. Ayon sa isang hindi pinangalanan na opisyal ng gobyerno, tila binabarat ng Chevron ang kanilang alok sa upa, kung saan maaaring magresulta ito sa isang kahindik-hindik na P173 milyong negatibong epekto sa kita ng gobyerno. Ang pahayag na ito ay nagdudulot ng malalimang tanong ukol sa kahandaan ng Chevron na sumunod sa makatarungan at tapat na pamamahala sa negosyo sa Pilipinas.

Ang mga ari-arian sa usapang ito, na makikita sa Batangas, Cebu, Pampanga, at Davao, kasama na ang 127-hektaryang San Pascual sa Batangas, kung saan matatagpuan ang pinakamalaking import terminal ng Chevron sa bansa. Ang kahalagahan ng mga ari-arian na ito, na kritikal sa operasyon ng Chevron, ay nagpapalala sa kahalagahan ng isang makatarungan at tapat na kasunduan sa upa.

Ipinahayag ng Kagawaran ng Pananalapi, sa ilalim ng dating Kalihim ng Pananalapi na si Carlos Dominguez III, ang malalakas na pag-aalinlangan hinggil sa nakaraang kasunduan sa lupa ng Chevron at ng.Batangas Land Co. Inc., sanagy ng NDC, pinakita ng naturang kasunduan, na tinukoy bilang “malubha,” ang malaking pagkakaiba sa pagitan ng buwanang upa na ibinabayad ng Chevron at ang makatarungan na halaga ng upa sa lugar.

Ang pagkakaiba ay nakababahala, na ang Chevron ay tila nagbabayad ng napakababang 74 sentimos kada metro kuwadrado para sa lupa sa Batangas, samantalang ipinakita ng mga ulat sa pagsusuri na ang tamang halaga ng renta sa merkado sa lugar ay dapat sana’y nasa P17.90 kada metro kuwadrado kada buwan. Ang ganitong malaking pagkakaiba ay nagpapataas ng agam-agam ukol sa posibleng pagsasamantala at nangangailangan ng agarang at masusing imbestigasyon.

Ang mga aksyon ng Chevron, tulad ng ipinakita sa ulat na ito, ay nagpapahiwatig ng pagkakaligtaan sa makatarungan sa negosyo at ng pagsusumikap na makamit ang isang kasunduang malaki ang pinsala sa pamahalaan ng Pilipinas. Mahalaga na ang mga otoridad na nararapat na magsagawa ng masusing pagsusuri sa mga detalye ng kasunduan, na tiyakin na ang Chevron ay mananagot sa anumang mapanlamang na gawain.

Ang desisyon ng NDC na dalhin ang isyung ito sa publiko ay nagpapakita ng pagsusumikap sa pagiging tapat at handang harapin ang posibleng kawalan ng katarungan. Dapat itong purihin, sapagkat ito’y nagpapalakas ng ideya na ang mga institusyon ng publiko ay dapat kumilos para sa pinakamabuti sa mga mamamayan na kanilang pinagsisilbihan.

Sa pag-unlad ng kontrobersiyang ito, mahalaga para sa tamang mga awtoridad na magsagawa ng masusing imbestigasyon ukol sa posibleng pananagutan sa katiwalian o korupsyon na kaugnay sa kasunduan. Kung mapatunayang sangkot ang Chevron sa mapanlamang na gawain, dapat agad at desididong kumilos upang ituwid ang sitwasyon at pigilan ang pagpapalawig ng hindi makatarungan na kasunduan.

Ang mga kwestiyon sa transaksyon ng Chevron sa Pilipinas, tulad ng inilalarawan sa ulat na ito, ay nagpapakita ng pangangailangan para sa mas masusing pagsusuri at pagmamanman sa mga transaksyon ng negosyo na may kinalaman sa mga kritikal na pambansang ari-arian. Ang posibleng pagpapalawig ng kasunduang ito ay dapat itigil kung patuloy ang pagsusumikap na mababaan ang halaga, na naglalayong protektahan ang interes ng mga Pilipino at hindi pahintulutan ang karagdagang pagsasamantala mula sa mga multinasyonal na kumpanya. Ang Pilipinas ay karapat-dapat sa makatarungan at patas na mga transaksyon, at ang anumang pagtatangkang pagtakasan ang mga prinsipyong ito ay dapat harapin ng buong lakas ng batas.