PORMAL nang nagtipon ang Senado bilang isang impeachment court nitong Martes ng gabi, Hunyo 10, upang simulan ang paglilitis kay Pangalawang Pangulo Sara Zimmerman Duterte—isang makasaysayang unang beses para sa isang nakaupong bise presidente at pangalawa lamang sa kasaysayan ng bansa ang ganitong paglilitis.

Ang mataas na tensyong sesyon, puno ng pulitikang drama at masalimuot na usaping legal, ay tumagal ng ilang oras na naglantad ng mga pagkakabahagi sa loob ng Senado at nagbigay-diin sa bigat ng prosesong nakatakda.

Orihinal na itinakda sa ganap na 4:00 ng hapon ang panunumpa, ngunit naantala ng mahigit isang oras dahil sa pagtutol ni Senador Ronald “Bato” dela Rosa. Iginiit niyang ipinangako sa kanya na makakapagbigay siya ng isang privileged speech bago manumpa bilang hukom sa impeachment court.

“Napakalinaw kahapon na nagkasundo tayo na bago ako manumpa bilang miyembro ng impeachment court, ay maihahatid ko muna ang privileged speech,” giit ni dela Rosa, na tumutol sa iskedyul ng sesyon.

Mariing tumugon si Minority Leader Sen. Aquilino “Koko” Pimentel, na nagsabing ang panunumpa ay naaprubahan na ng Senado at hindi ito nangangahulugang pormal na nagbukas na ang korte.

“Ang panunumpa ay hindi ang pormal na pagbubukas ng korte. Iyan ang isyu,” paliwanag ni Pimentel.

Pinamunuan ni Senate President Francis “Chiz” Escudero ang sesyon at kinilala ang mga hinalang may intensyong hadlangan ang proseso, ngunit tumugon siya ng may pagpipigil: “Narinig ko ang mga paratang na tila may layunin na hindi ituloy ang napagkasunduan kahapon dahil lamang sa oras.”

Dakong 5:30 ng hapon, matapos makumpirmang may quorum, nanumpa ang 23 senador bilang mga hukom sa impeachment trial. Pinangunahan ni Escudero ang panunumpa na ganito ang bahagi ng teksto:

“Ako, si [pangalan], ay taimtim na nanunumpa na sa lahat ng bagay na may kaugnayan sa paglilitis ng impeachment laban kay Pangalawang Pangulo Sara Zimmerman Duterte na kasalukuyang nakabinbin, ay gagawa ako ng makatarungan at walang kinikilingang paghuhusga alinsunod sa Konstitusyon at mga batas ng Pilipinas. Kasihan nawa ako ng Diyos.”

Sa pamamagitan nito, pormal nang binuo ang Senado bilang isang impeachment court—isang malaking hakbang sa ilalim ng Konstitusyon, lalo’t inaasahang magtatapos ang kasalukuyang sesyon ng lehislatura sa Hunyo 30.

Kaagad pagkaraan ng panunumpa, inaprubahan ng Senado ang Resolution No. 39 na muling pinagtibay ang umiiral na Rules of Procedure on Impeachment Trials. Ayon kay Escudero: “Hindi nais ng chair na baguhin ang mga patakaran sa kalagitnaan ng laro, ‘ika nga.”

Upang gawing moderno ang proseso, pinayagan ang karagdagang paggamit ng:

2019 Amended Rules of Civil Procedure

Amended Rules on Evidence

Judicial Affidavit Rule (na may ilang pagbubukod)

Electronic filing protocols

Gayunpaman, may ilang senyales ng pag-iingat sa legal na aspeto. Si Senador Robin Padilla ay nagpahayag na ang kanyang panunumpa ay ginawa “ad cautelum,” na nangangahulugang ito ay isinagawa:

“Na walang pagkiling sa resolusyon ng mga isyung may kaugnayan sa hurisdiksyon at sa bisa ng reklamong impeachment, o sa mismong pagsasampa nito, kung mayroon man.”

Ipinapakita nito na may ilan pang senador na maaaring kwestyunin ang legalidad ng reklamo habang tumatakbo ang paglilitis.

Si Pangalawang Pangulo Sara Duterte, isang tanyag at kontrobersyal na personalidad sa politika, ay nahaharap sa mga paratang gaya ng maling paggamit ng confidential funds at abuso sa kapangyarihan. Mariin niyang itinanggi ang mga ito at inaasahang magiging masigasig ang kanyang depensa sa pagtutol sa kaso.

Ngayon na pormal nang naitatag ang impeachment court, inaasahang susunod na hakbang ng Senado ay ang:

Pagsisilbi ng summons kay VP Duterte at iba pang sangkot

Pagtanggap ng mga beripikadong dokumento at sagot

Pagtatakda ng pre-trial conference

Pagkokoordina ng iskedyul sa pagitan ng mga tagausig mula sa Kamara at ng depensa

Habang gumugulong ang paglilitis, nakaabang ang bayan kung magagampanan ng Senado ang doble nitong tungkulin bilang isang sangay ng lehislatura at bilang isang konstitusyunal na hukuman. Maaaring hindi lang ang kinabukasan ni VP Duterte ang nakataya rito—kundi pati ang muling pagsasaalang-alang sa mga balanse ng kapangyarihan sa pinakamataas na antas ng pamahalaan.