MATINDING PASABOG ang ipinahayag ng dating Pangulong Rodrigo Duterte?”

Ito ay matapos aminin ng dating Pangulong Rodrigo Duterte na may “Death Squad” sa Davao, kung saan sinabi niyang personal niyang inutusan ang mga pulis at opisyal na ipatupad ang tinatawag na “patayin pag nanlaban.”

“Prangkahan lang. I told the police, encourage them (criminals) to fight. At pag lumaban ay patayin nio na,” ayon kay Duterte habang inaamin na talagang hindi siya nagpapatawad sa mga kriminal na itinuturing niyang banta sa lipunan.

Matapos ang na pag-amin ni Duterte tungkol sa “Death Squad” sa Davao, kung saan inutusan niya ang mga pulis na ipatupad ang “patayin pag nanlaban,” iginiit niya na hindi niya inutusan ang mga pulis na pumatay sa sinuman sa ilalim ng isang state-sponsored na kapasidad.

“Literally yes. Kaya’t maraming napatay na pusher, holdaper, rapist, drugs etc. Dahil sinabi ko na pag humawak ng baril patayin niyo na. But it was not a state-sponsored killing,” ani Duterte.

Sinabi rin ni Duterte na hindi niya hinihikayat ang mga miyembro ng Philippine National Police (PNP) na pumatay para sa kanya, kundi para sa sitwasyon na nangangailangan ng kanilang aksyon upang matiyak na nagagawa nila ang kanilang mga tungkulin.

“Hindi ko naman sila inutusan na bumaril kayo ng tao na nakatalikod. Yan mga naging Chief of Police sa Davao, lahat yan ay Commander ng Death Squad. Controlling death squad yan ng City,” sabi ni Duterte habang binanggit ang ilang dating PNP Chief kabilang sina Sen. Ronald Bato dela Rosa, PGen. Archie Francisco Gamboa, at PGen. Debold M. Sinas.

Ang pag-amin na ito ay nagpasiklab ng debate sa pagitan ng mga miyembro ng oposisyon at mga tagasuporta ni Duterte tungkol sa pamana ng kanyang kampanya kontra-droga, na sinasabing nagresulta sa libo-libong pagkamatay, kabilang ang mga menor de edad at umano’y ilang inosenteng biktima.

Ipinagtanggol ni Sen. dela Rosa, na nanguna sa kampanya bilang PNP Chief sa ilalim ni Duterte, ang drug war at sinabing bilang dating PNP Chief, siya ang naging mukha ng kampanya kontra-droga, isang programang malawakang sinusuportahan ng Senado, Kamara, at publiko noong termino ni Duterte.

Si Sen. Risa Hontiveros, isang miyembro ng minorya sa Senado, ay tahasang bumatikos sa pamamaraan ni Duterte, kung saan ay binigyang-diin na minsang ipinangako ng dating pangulo na papatayin ang mga Pilipino para sa kanyang hangarin para sa kapayapaan at kaayusan, na itinurin naman ng senadora na baluktot na pamamaraan.

Aniya, ang kampanyang ito, na kinatatampukan ng mga extrajudicial na pamamaraan tulad ng tokhang, ay hindi dapat ipagdiwang ng bansa. Binigyang-diin ni Hontiveros na walang dangal sa ganitong mga aksyon, lalo na’t may mga inosenteng namatay, kabilang ang mga bata.

“Bombshell po ito maituturing. Unacceptable na sabihin na ang mga drug suspects na mayor ay dapat patayin, dahil may due process tayo. Bagamat hindi daw mga pulis, pero inamin na na may Davao Death Squad daw noon na sinimulan at ang naging modelo ay ang Davao bilang template para i-scale up nationwide,” ayon kay Hontiveros habang iginiit na dapat nang itigil ni Duterte ang paggamit ng maseselang salita at pagmumura sa Upper Chamber.

Bilang bahagi ng nagpapatuloy na imbestigasyon sa mga sinasabing EJK na kaugnay ng kampanya kontra-droga ni Duterte, pinilit ni Hontiveros si Duterte na linawin ang paggamit ng mga vigilante tactics sa Davao.

Ipinagtanggol ni Duterte ang death squad bilang isang hakbang upang labanan ang lumalalang krimen sa Davao, kung saan, ayon sa kanya, marahas na mga krimen at komunistang pag-aalsa ang minsang nagpaligalig sa lungsod.

Paulit-ulit na humingi si Hontiveros ng paglilinaw tungkol sa estruktura at mga miyembro ng sinasabing death squad, at hiniling kay Duterte na pangalanan ang pitong miyembro na kanyang binanggit at ilarawan ang hierarchy ng squad. Inilarawan ni Duterte ang squad bilang organisado ngunit laban lamang sa mga kriminal, at iniwasang direktang sagutin ang mga tanong tungkol sa mga internal na estruktura o liderato.

Itinanggi rin ng dating pangulo na may mga reward. Sinabi niya na “walang reward,” nilinaw na walang pinansyal na kabayaran ang mga pulis o ibang indibidwal para sa kanilang mga gawain.

Inilarawan din ni Duterte si Royima Garma bilang “hiwalay sa asawa” at ginamit pa ang salitang “gaga” upang ilarawan si Garma, habang mariing itinanggi ang mga alegasyon na hiningi niya ang tulong nito para maghanap ng isang miyembro ng Iglesia ni Cristo na opisyal ng PNP.

“Nagsisinungaling gagang yan. Bakit pipiliin ko ng Iglesia ni Kristo? Ipapatawag ko na lamang Mormons or Aglipay. Wala akong pakialam kung ano relihiyon ninyo. Hiwalay yan sa asawa. Why will I specify a policeman that is a member of Iglesia ni Cristo. It’s a lie. At bakit ako magbabayad sa kanila? Eh, trabaho nila yan. Pumupunta ako sa kanila para yayain sila kumanin. Dahil pro-police talaga ako,” giit ni Duterte.

Si Sen. Aquilino “Koko” Pimentel III, tagapangulo ng Blue Ribbon sub-committee na nagsasagawa ng imbestigasyon, ay nagpahayag ng pag-aalinlangan na ang lahat ng pagkamatay sa drug war ay maaaring maiugnay sa mga suspek na nanlaban. Kinuwestyon niya ang napakaraming bilang ng mga pagkamatay, na ipinapahiwatig na hindi kapani-paniwalang iugnay ang napakaraming bilang ng mga namatay sa mga claim ng self-defense ng mga law enforcement.

Ayon sa datos ng gobyerno, nagtala ng 6,181 na pagkamatay mula sa kampanya kontra-droga ni Duterte, habang tinatayang ng mga grupo ng karapatang pantao na maaaring umabot sa 30,000 ang kabuuang bilang ng mga biktima, kabilang ang mga inosente, at inakusahan ng malawakang korapsyon at kawalan ng pananagutan ang mga puwersa ng seguridad.

Sa kanyang pahayag, tinanggap ni Duterte ang buong responsibilidad para sa mga kinalabasan ng kampanya, bagamat itinanggi niya na ang mga pagpatay ay bahagi ng isang opisyal na polisiya. Ang imbestigasyon ng Senado na ito ay sumusunod sa mga alegasyon mula sa House quad committee na sina Duterte, kasama sina Sens. Christopher “Bong” Go at dela Rosa, ay naghikayat ng mga pagpatay sa loob ng kampanyang kontra-droga. Parehong itinanggi ng dalawang senador ang mga akusasyon, at sinabing wala itong basehan.

“Alam ko ang trabaho ko. Hindi kayo nagdala ng siyudad. Pag pinabalik ako ay gagawin ko ulit yan. Uulitin ko yan at doblado pa,” diin ni Duterte.

Ang mga kaalyado at kritiko ng dating Pangulong Duterte sa Senado ay nagbigay ng magkasalungat na pananaw sa kontrobersyal na kampanya kontra-droga, na nagresulta sa pagkamatay ng libo-libong sinasabing drug suspects, na marami sa kanila ay maliliit na pusher, kasama ang ilang umano’y inosenteng biktima.

Ipinagtanggol ni Sen. dela Rosa, na nagpatupad ng drug war ni Duterte sa kanyang panahon bilang PNP Chief, ang kampanya. Aniya, bilang dating PNP Chief noong administrasyong Duterte, madalas siyang itinuturing na mukha ng drug war—isang kampanyang sinuportahan ng parehong Senado at Kamara ng mga Kinatawan, kasama ang publiko noong panahong iyon.

Si Sen. Robinhood Padilla, isa pang kaalyado ni Duterte, ay gumamit ng kanyang karanasan bilang isang dating bilanggo upang manawagan ng pansin sa mga biktima ng mga adik sa droga. Binigyang-diin ni Padilla na kadalasan, hindi nabibigyan ng pansin sa talakayan ng drug war ang paghihirap ng mga pamilyang naapektuhan ng karahasang dulot ng droga, kabilang ang pagkasira ng buhay ng mga pamilya ng Overseas Filipino Workers (OFWs). Hinimok niya ang kanyang mga kasamahan na iwasang gawing pulitikal ang pagdinig ng imbestigasyon sa drug war.

Sa kabilang banda, si Hontiveros ay nagbigay ng matinding kritisismo sa drug war ni Duterte at direktang nagbigay ng puna sa dating pangulo. Itinuro niya na dati nang ipinangako ni Duterte na papatayin ang kapwa Pilipino sa ngalan ng kanyang pananaw para sa kapayapaan at kaayusan, na kanyang tinukoy bilang isang baluktot na konsepto. Iginiit ni Hontiveros na ang ganitong brutal na pamamaraan ni Duterte ay hindi dapat maging dahilan ng pambansang pagmamataas, at sinabi niyang walang dangal sa pagpatay sa kapwa gamit ang mga extrajudicial na pamamaraan

Binanggit niya ang kalunus-lunos na pagkamatay ng maraming inosenteng tao, kabilang ang mga bata, bilang patunay ng kawalang-katarungan sa ilalim ng kampanyang ito. Aniya, “Ang ganitong uri ng karahasan ay hindi kailanman dapat ipagdiwang ng mga Pilipino.” Para kay Hontiveros, ang mga ganitong insidente ay nagpapakita ng kawalang-bahala sa karapatang pantao at ng isang sistema na nagtaguyod ng kultura ng takot at hindi pagpapahalaga sa buhay ng mga tao.

Habang nagpapatuloy ang Senate Blue Ribbon Subcommittee sa imbestigasyon sa kontrobersyal na anti-drug campaign ni Duterte, patuloy na binibigyang pansin ng mga senador at publiko ang epekto ng kampanya sa mga pamilyang Pilipino at ang malalim na sugat na iniwan nito sa lipunan. Ang pag-amin ni Duterte tungkol sa pag-iral ng isang “death squad” sa Davao ay muling nagpapasiklab sa diskurso tungkol sa mga taktika na ginamit sa ilalim ng kanyang liderato at ang posibilidad na ang modelo sa Davao ay naging template ng kampanyang kontra-droga sa buong bansa.

Habang ang kampanyang ito ay nag-iwan ng marka sa modernong kasaysayan ng bansa, nananatiling hati ang opinyon ng publiko sa usapin ng hustisya at kaayusan na dala ng drug war. Sa kabila ng mga patuloy na alegasyon ng pag-abuso sa kapangyarihan at mga kaso ng extrajudicial killings, ang Senado ay naghahangad na makamit ang katarungan para sa mga biktima at malaman ang buong katotohanan sa likod ng mga taktika at polisiya na umiral sa panahon ni Duterte.