ANG Philippine Constitution Association (Philconsa), ang pinakamatanda at pinaka-kinikilalang boses sa larangan ng konstitusyonal na batas sa Republika, ay nagpapalabas ng agarang pahayag kaugnay ng naging hakbang ng Senado na isauli (remand) sa Mababang Kapulungan ng Kongreso ang ika-apat na reklamo sa impeachment laban kay Pangalawang Pangulo Sara Duterte.

Ayon sa pahayag ng Philconsa na inilabas ni Reynato S. Puno, chairman at former Chief Justice ng Supreme Court ng Pilipinas, “Itong hakbang na ito ay nagbubunsod ng mabigat na mga tanong ukol sa Saligang-Batas at hinahamon ang integridad ng proseso ng impeachment.”

Nagbabala ang PhilConsa na maaaring ito ay isang matinding pag-abuso sa kapangyarihan at banta sa pinakamahalagang prinsipyo ng ating demokratikong konstitusyon: na ang katungkulan sa gobyerno ay isang pananagutan sa bayan. Ang pananagutan ng mga opisyal ng pamahalaan ay hindi maaaring balewalain sa pamamagitan ng mga teknikalidad o palusot sa proseso.

Narito ang natitirang bahagi ng pahayag:

Sa oras na ang Senado ay tumanggap ng mga Artikulo ng Impeachment, ito ay nababahiran ng hurisdiksyon bilang isang Impeachment Court — at ang hurisdiksyon na ito ay hindi maaaring mawala o maantala ng mga simpleng hakbang na pampangasiwaan lamang. Mananatili ito hanggang sa pinal na desisyon o pagbasura ng kaso.

Ayon sa Korte Suprema:“Kapag ang hurisdiksyon ay wastong nakuha, ito ay hindi nawawala sa mga sumunod na pangyayari. Patuloy ito hanggang sa tuluyang maresolba o maibasura ang kaso.” (Republic vs. Sandiganbayan, G.R. No. 115748, Pebrero 3, 1997)

Ang prinsipyong ito ay lubos na naaangkop sa Impeachment Court, batay rin sa umiiral na kasaysayan at praktika, tulad ng Clinton Impeachment trial sa U.S. Senate — na siyang naging huwaran ng ating sariling proseso.

Mga Pangunahing Tanong na Ibinangon ng Remand Order:

Matinding Pag-abuso ng Kapangyarihan – Nilabag ba ng Senado ang batas sa pagsuspinde ng hurisdiksyon na dati nang nakuha?

Panghihimasok sa Kapangyarihan ng Mababang Kapulungan – Nilabag ba ng Senado ang eksklusibong kapangyarihan ng House of Representatives sa ilalim ng Artikulo XI, Seksyon 3 ng Konstitusyon sa paghingi ng sertipikasyon ukol sa one-year ban?

Pagkaantala sa Pamamagitan ng Teknikalidad – Lehitimo ba ang pagdagdag ng mga bagong rekisito na wala naman sa Saligang-Batas o sa mga Alituntunin ng Senado?

Karapatang Pantao at Pagkakiling – Nalalabag ba ang due process at pagiging patas ng Senado sa tila pagkampihan sa Respondente?

Pangunahing Tanong ng Batas – Makatarungan bang ang kakulangan lamang ng sertipikasyon mula sa House ay sapat upang isuspinde ang paglilitis?

Pananaw ng PhilConsa: Walang ganoong rekisito sa Konstitusyon o sa mga umiiral na patakaran ng impeachment. Ang paggawa ng ganitong rekisito ex post facto ay paglabag sa separation of powers at sa rule of law.

Ang Nakataya:

Hindi lamang ang kapalaran ng isang opisyal, kundi ang mismong integridad ng Konstitusyon.

Ang impeachment ay instrumento ng sambayanan upang siguruhin ang pananagutan ng mga opisyal ng pamahalaan. Hindi ito dapat pinipigil sa pamamagitan ng mga teknikalidad o pampulitikang taktika.

Panawagan ng PhilConsa:

Ang Senado ay may tungkulin sa ilalim ng Saligang-Batas na ituloy ang impeachment trial nang ayon sa batas at hindi alinsunod sa pansariling interes. Anumang hakbang na lalabag dito ay mapanganib sa ating mga demokratikong institusyon.

Bantay ang sambayanang Pilipino. Ang Konstitusyon ang nag-uutos nito.

Ang kahalagahan ng Pananagutan ng mga Opisyal ng Pamahalaan ay hindi maaaring maliitin. Ang pakunwaring pagsunod sa Saligang-Batas ay sumisira sa rule of law na siyang saligan ng isang tunay na demokrasya.