ANG kontrobersyal na Phamally scandal noong 2021 ay naglantad sa pagkakasangkot ni dating Pangulong Rodrigo Duterte sa paggawad ng multibillion-peso kontrata sa Pharmally Pharmaceutical Corporation para sa medical supplies sa gobyerno ng Pilipinas bilang tugon sa COVID-19 pandemic. Ang pagsisiyasat ay naglabas ng mga tanong kung paano nagawa ng isang hindi kilalang kumpanya na may kaunting kapitalisasyon na makakuha ng malalaking kontrata ng gobyerno na nagkakahalaga ng bilyun-bilyon at nalantad ang mga anomalya, tulad ng napakataas na presyo at substandard na kalidad ng mga medikal na supply para sa mga manggagawa sa pangangalagang pangkalusugan. Dahil dito, ang buhay ng ating mga health workers ay nalagay sa panganib kung kelan sila ay higit na nangangailangan ng tulong ng pamahalaan.

Kabilang sa mga tinanong ay ang dating economic adviser na ni Duterte na si Michael Yang. Bagama’t itinanggi ni Yang ang anumang koneksyon, napag-alaman na siya ay nagsilbing financier at guarantor para sa Pharmally at dati nang nagpakilala ng mga opisyal ng Pharmally kay Duterte sa Davao City.

Si Yang ay nauugnay din sa paglaganap ng illegal Philippine Offshore Gaming Operators (POGOs), kung saan ang pag-endorso ni Duterte sa mga POGO bilang “malinis yan” o malinis na nagpapahintulot sa kanilang pagpasok sa bansa.

Ang kapatid ni Yang, Hongjiang Yang, ay may mga koneksyon sa Baofu Land Development, Inc., kung saan si Bamban, Tarlac Mayor Alice Guo ay isang incorporator at shareholder. Ang mga pagsisiyasat ay nagsiwalat ng maraming transaksyon sa pagitan ng kapatid ni Yang at Baofu.

Sa partikular, ang isang ulat mula sa Anti-Money Laundering Council (AMLC) ay nagpapahiwatig na si Baofu ay nakatanggap ng pera mula sa account ng kapatid ni Yang.

Ang pera ay ginamit sa pagpapatayo ng POGO complex sa Bamban, Tarlac na ni-raid ng mga awtoridad noong nakaraang taon. Natuklasan ang mga dokumento mula sa raid ang mga ilegal na aktibidad, tulad ng money laundering, human at drug trafficking, panunuhol sa imigrasyon, at mga scam sa pamumuhunan. Nagdulot ito ng hinala na ang mga indibidwal na sangkot sa iskandalo ng Pharmally ay ang parehong mga taong nauugnay sa mga POGO na ito at sa kanilang mga kriminal na aktibidad. Tulad ng sinabi ng isang mambabatas, ito ay isang happyPharmally.

Dagdag pa sa koneksyon ay ang drug trade at extrajudicial killings (EJKs) noong administrasyon ni Duterte. Dahil sa mga imbestigasyon, halata ngayon na ang “I hate drugs” ni Duterte ay isang pagtatakip lamang umano na ginamit ng administrasyong Duterte para kontrolin ang kalakalan ng droga at alisin ang mga katunggali sa negosyo ng ilegal na droga.

Ang mga testimonya mula sa kamakailang mga pagdinig ng Quad Committee ay nagsiwalat na isang reward at quota system ang ginamit para ma-insentibo ang mga pulis sa pagpapatupad ng drug war ni Duterte.

Naging instrumento ang Quad Committee sa pag-alam ng katotohanan at paglalantad ng ugnayan sa iba’t ibang eskandalo at anomalya na umusbong noong pamumuno ni Duterte. Hindi maikakaila ang mga utos ni Duterte na isinagawa ni Senador Ronald “Bato” dela Rosa, na dating Hepe ng Pambansang Pulisya ng Pilipinas sa ilalim ng administrasyong Duterte, at ng kanyang alalay na si Senator Bong Go. Ang mga nakaraang pagsisiyasat at ang kamakailang pagdinig ng Quad Committee ay nagbigay ng ebidensya na nag-uugnay kay Duterte sa Pharmally scandal, POGO, at mga ilegal na droga at EJK, at mga personalidad tulad nina Yang at Guo. Habang nagpapatuloy ang Quad Committee sa mga pagsisiyasat nito, hindi na magiging sorpresa kung mas maraming testigo ang susulong laban kay Duterte. Ang impluwensya ni Duterte ay lumiliit, at ang takot na minsan niyang itinanim ay nawawala. Lumalabas na ang katotohanan. Ni Vic Reyes

Abangan!

(Para sa inuing komento at suhestiyon, tumawag i mag-text sa 0917-8624484/email:[email protected]. Ilagay lang ang buong pangalan at tirahan.)