“ILANG Alice Guo pa kaya ang mayroon tayo na nakapasok sa gubyerno?”

Ito ang ipinukol na tanong ni Sen. Sherwin Gatchalian matapos mailantad kamakailan ang dokumentaryo ng Al Jazeera, kung saan ay lalong nagpasiklab ng malaking kontrobersya sa politika at seguridad sa Pilipinas lalo’t sinasabing totoong spy ng Tsina si dating Bamban Tarlac Mayor Alice Guo, na kilala rin bilang Guo Hua Ping.

Sa dokumentaryong ipinalabas ng Al Jazeera, inaakusahan ng pagiging Chinese spy si Guo. Ang video ay nag-udyok ng mga talakayan tungkol sa posibleng pagpasok ng mga dayuhang espiya sa sistema ng politika ng bansa at ang pagiging epektibo ng mga hakbang sa intelligence at seguridad ng Pilipinas.

Para kay Gatchalian, dapat itong seryosohin lalot kinabukasan ng Pilipinas at seguridad natin ang nakataya.

Sa magkahiwalay na panayam, ibinahagi nina Senador Joel Villanueva at Gatchalian ang kanilang mga pananaw ukol sa mga implikasyon ng dokumentaryo, na nag-uugnay kay Guo sa Ministry of State Security ng China sa pamamagitan ng mga pahayag ni She Zhijiang, isang kinikilalang Chinese spy na kasalukuyang nakakulong sa Thailand dahil sa pagkakasangkot sa human trafficking at iba pang mga ilegal na aktibidad.

Sa dokumentaryo, sinabi ni Zhijiang, “China cannot be trusted… We both dedicated our lives to China’s Ministry to state security,” na nagbigay ng pangamba tungkol sa pagkakasangkot ni Guo sa espiya.

Sa isang panayam noong Oktubre 1, 2024, binigyang-diin ni Senador Villanueva na bagama’t mahalaga ang video ng Al Jazeera, hindi ito magiging pangunahing batayan para sa ulat ng komite ng Senado sa kaso ni Guo. Iginiit niya na dapat umasa ang Senado sa sarili nitong independiyenteng imbestigasyon at hindi lamang sa mga ulat mula sa labas.

“Well, una pwede nating tignan yan ngunit hindi yan ung magiging basehan ng ating committee report. Kaming mga senador alam na namin yan lalo na yung medyo matatagal na rito no? Hindi tayo nag-iimbestiga just to get someone else’s report or conclusion. Dapat may sarili tayo,” paliwanag ni Villanueva.

Hinimok din niya ang mga ahensya ng pamahalaan tulad ng National Bureau of Investigation (NBI), Department of Justice (DOJ), at Bureau of Immigration (BI) na ilahad ang kanilang mga natuklasan batay sa kanilang sariling pangangalap ng datos at mga protocol.

Ipinahayag ni Villanueva ang kanyang pagkabahala na sa kabila ng maraming pagdinig ng Senado, walang malinaw na ulat kung paano nakatakas si Guo sa bansa nang hindi natutuklasan.

“Dapat may sarili tayo, may sarili tayong bansa eh. Pakita natin na kaya nating gampanan yung ating tungkulin,” dagdag pa niya.

Samantala, binigyang-diin din ni Senador Gatchalian sa isang panayam sa ANC ang kahalagahan ng malalimang imbestigasyon.

Inihayag niya na patuloy na itinatanggi ni Guo ang kanyang pagiging Chinese national at ang pagkakasangkot niya sa espiya, at inilarawan si Guo bilang isang “pathological liar.

“ Sinabi niya, “We showed her proof and documents of her nationality, even the fingerprints… and she can tell you with a straight face that it’s not her.” ani Gatchalian na nagpahayag din ng pagkabahala na ang ganitong banta sa ating bayan ay hindi biro at hindi aniya dapat ipagwalang bahala lamang.

Ang dokumentaryo ng Al Jazeera ay bumabalik sa mga natuklasan ng mga naunang pagdinig sa Senado na naglantad sa umano’y kapanganakan ni Guo sa Fujian, China, at ang kanyang paglipat sa Pilipinas noong mga unang bahagi ng 2000s.

Sa dokumentaryo, kinilala ng mga residente ng Fujian si Guo, na nagdudulot ng mas maraming tanong tungkol sa kanyang mga pahayag na siya ay Pilipino.

Sa pagtugon sa mas malawak na isyu ng dayuhang espiya, nagbabala si Gatchalian na may posibilidad na ang iba pang mga dayuhang espiya ay pumasok na rin sa sistemang politikal ng bansa.

“This is something that we need to take very seriously, because, from a macro point of view, our political system has been penetrated if… this information is true,” aniya.

Hinikayat din niya ang pamahalaan na palakasin ang kakayahan ng intelligence community ng bansa, at binigyang-diin na, “We need to make sure that the intelligence establishments are also supported with whatever they need to in order to capacitate themselves.”

Pinalakas din ni Villanueva ang puntong ito, na binigyang-diin ang kahalagahan ng Pilipinas na umasa sa sarili nitong mga sistema ng imbestigasyon kaysa umasa sa mga ulat mula sa labas.

“Hindi naman natin sinasabing hindi siya spy but we are just saying we cannot make that conclusion right away. We just wanted to make sure that we did our own investigation and make sure our information gathering actually works,” dagdag niya.

Ipinapakita ng mga pahayag ng mga senador ang kasensitibuhan ng kaso, na nagpapakita ng mga posibleng kakulangan sa imprastruktura ng seguridad ng bansa. Kapwa nilang binigyang-diin ang pangangailangan ng transparency at masusing imbestigasyon ng mga lokal na ahensya upang matiyak ang integridad ng sistemang politikal ng bansa at seguridad ng bayan.

Habang nagpapatuloy ang mga imbestigasyon kaugnay kay Alice Guo, inaasahan na mas marami pang detalye ang ilalahad ng Senado tungkol sa kanyang umano’y mga aktibidad at kung paano siya nakaligtas sa mga awtoridad ng Pilipinas.

Ang isyung espionage ay nagdadala ng seryosong mga alalahanin tungkol sa posibleng pakikialam ng mga dayuhan sa bansa at ang pagiging epektibo ng mga hakbang pang-seguridad upang maiwasan ang mga ganitong kaso sa hinaharap na banta sa ating mga Pilipino.