SA masalimuot na sapot ng politika sa Pilipinas, natagpuan ang House Speaker Ferdinand Martin Romualdez na nakikipagbuno sa isang kabalintunaan: ang nakakalitong pag-urong ni dating Pangulong Rodrigo Duterte sa Charter change (Cha-cha) at ang biglang pag-ayaw niya sa pangarap na federalismo na nagtulak noon sa kanyang pagiging pangulo.

Si Romualdez, isang mahalagang bahagi ng tanawing pulitika sa bansa at pinsan ni Pangulo Ferdinand Marcos Jr., ay itinataas ang masangsang na tanong: Bakit ngayon binabatikos na ni Duterte ang Cha-cha samantalang dati’y sumusuporta siya sa paglipat tungo sa isang estado ng federalismo? Ang House Speaker ay naghihinala ng pagtataksil sa tiwala, minumumgkahi na maaaring niloko ni Duterte ang bansa sa panahon ng kanyang kampanya.

Sa isang pagkilos na maaaring ituring na mapangahas, hinahamon ni Romualdez ang kredibilidad ni Duterte dahil sa mga kontradiksyon sa mga nakaraang pangako at aksyon nito. Binibigyang-diin ni Speaker ang kabalintunaan ng pagsalungat ni Duterte sa pag-amiyenda sa Konstitusyon, sa kabila ng ito’y naging pangunahing punto ng kanyang matagumpay na kampanya sa pagka-pangulo – ang federalismo.

Hindi nag-aatubiling itinampok ni Romualdez ang mga pagkukulang ni Duterte sa kanyang track record. Binibigyang-diin niya ang kabiguan ng administrasyon ni Duterte na tuparin ang mga pangako, lalo na sa pagsugpo sa suliranin ng droga. Pinupulaan ng House Speaker ang pangako ni Duterte na wakasan ang problema sa droga sa loob lamang ng tatlong buwan, at nagpapaalala sa publiko na ang problema ay patuloy pa rin pagkatapos ng labis-labis na anim na taon, mas masahol pa dahil sinamahan ito ng pagkawala ng maraming buhay.

Sa malupit ngunit sukat na tono, pinapayuhan ni Romualdez si Duterte na magsiyasat sa sarili bago magpupupukol ng bato, nagpapaalala sa kasabihan na ang mga nakatira sa bahay na gawa sa salamin ay dapat umiwas sa pakikipagbatuhan. Itinuturo nang may paggalang ng House Soeaker ang mga pagkukulang ng administrasyon ni Duterte at inaanyayahan ang dating pangulo na kilalanin ang sariling mga pagkakamali.

Bukod dito, inaakusahan ni Romualdez si Duterte ng pag-liko ng pabalik tungkol sa federalismo, na nagpapahiwatig na maaaring nahirapan ang dating pangulo sa pagsakatuparan ng ipinangakong mapaghamong pagbabago sa sistema ng gobyerno. Ipinalalagay ng House Speaker na ang pagpuna ni Duterte sa cha-cha ngayon ay bunga ng pangamba na ang mga hindi niya nagawa noong nasa puwesto siya ay maaaring matupad ngayon.

Sa likod ng mga kumplikadong usapan sa politika, isinasalaysay ni Romualdez ang kanyang pananaw ni hinggil sa mga masalimuot na kaugnayan sa loob ng Uniteam, ang tándem sa eleksiyon noong 2022 nina Pangulo Marcos Jr. at Bise Presidenteng Sara Duterte. Lumakas ang spekulasyon ng hidwaan matapos ang umano’y pagbaba ng impluwensiya ni Romualdez sa loob ng Uniteam, na nagresulta sa pagbaba sa puwesto ni Rep. Gloria Macapagal-Arroyo at mga pagbawas sa badyet para sa Office of the Vice President at Department of Education.

Ang editoryal ay nagtatapos sa isang panawagan para sa katapatan at kalinawan mula sa lahat ng mga sangkot sa usapin ng Cha-cha. Ang pagsusuri ni Romualdez sa tila pagbabago ng posisyon ni Duterte ay nagiging tawag para sa mga sangkot sa pulitika na bigyan ng prayoridad ang kapakanan ng bansa kaysa sa personal at pampulitikang interes. Ipinapaabot nito sa mga Pilipino na suriin ang mga kaganapan, humingi ng pananagot, at sumuporta sa mga inisyatibang tunay na naglilingkod sa ano ang pinakamabuti para sa bansa..