SA VALENZUELA, dalawang kababaihan—sina Nerizza Zafra at Cheryluvic Ignacio—ang pinakabagong biktima ng isang sistemang pangkalusugan na mas pinapahalagahan ang kita kaysa sa kapakanan ng tao. Ang kanilang mga kuwento ay nagpapakita ng kalagayan ng maraming Pilipinong naiiwang mag-isa sa isang sistemang kulang sa pondo at may halong korapsyon, kung saan inuuna ng mga pribadong ospital ang kanilang kita. Ang kaso ng Allied Care Experts Medical Center (ACEMC) Valenzuela ay hindi lang basta isang iskandalo; ito ay isang malaking pagkakanulo sa mga pinakamahihinang mamamayan ng bansa.

Kita Bago Pasiyente: Krisis sa Sistemang Pangkalusugan

Ang mga ospital sa Pilipinas, lalo na ang mga pribado, ay karaniwang pinapatakbo bilang negosyo muna bago maging tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan. Ang kita ang pangunahing panggayak, na isang realidad na sumisira sa mga pamantayang etikal at kalusugan ng mga pasyente. Habang ang mga pampublikong ospital ay nahihirapan sa kakulangan ng pondo at sobrang dami ng pasyente, ang mga pribadong ospital ay nagiging eksklusibong lugar para sa mayayaman, na iniiwan ang mahihirap sa limitado at mababang kalidad na mga opsyon. Ang kakulangan sa serbisyong pangkalusugan ay lalo pang nagpapahirap sa mga nasa laylayan ng lipunan, lalo na sa panahon ng emerhensya o kritikal na kalagayan.

Ang kakulangan sa maayos na imprastraktura sa kalusugan—lalo na ang kakulangan sa mga doktor at ospital—ay nagpapalala ng suliraning ito. Sa maraming lugar, kailangan pang bumiyahe ng mga tao nang malayo para makakuha ng serbisyong medikal, at kapag nakarating na sila, haharapin nila ang mga ospital na tumatangging i-admit sila o nagtatago ng mahahalagang dokumento dahil lamang sa hindi nabayarang bayarin. Ang kaso ng ACEMC Valenzuela ay nagpapakita ng mas malawakang kapabayaan.

Ang Kaso ni Nerizza Zafra: Ipinagkait ang Karapatan sa Birth Certificate

Sa kaso ni Nerizza Zafra, ang pagtanggi ng ACEMC Valenzuela na irehistro ang kapanganakan ng kanyang anak dahil sa hindi nabayarang bayarin ay malinaw na paglabag sa mga batas ng Pilipinas at sa moral na tungkulin ng ospital sa kanilang mga pasyente. Ayon sa DOH Department Circular 2020-0120 at Administrative Order 2012-0012, ang mga ospital ay obligadong irehistro ang kapanganakan ng bata anuman ang estado ng pananalapi ng pamilya. Ang hindi pagsunod sa mga regulasyong ito ay nagdulot ng pagkawala ng legal na pagkakakilanlan ng anak ni Zafra—isang mahalagang paglabag sa karapatang pantao na may pangmatagalang epekto sa pagkuha ng mga pangunahing serbisyo.

Sa pananaw ng etika, walang dahilan para ipagkait ang birth certificate. Ang mga ospital ay may pananagutang tiyakin na ang mga bagong panganak ay makatatanggap ng dokumentong itinatakda ng batas. Ang kaso laban sa ACEMC ay matibay sa legal, procedural, at moral na batayan. Inuna ng ospital ang kita sa halip na sumunod sa batas, na nagdulot ng paglabag sa mga pangunahing karapatan nina Zafra at ng kanyang anak.

Ang Kaso ni Cheryluvic Ignacio: Maling Pagkakatawan at Pandaraya

Ang karanasan ni Cheryluvic Ignacio ay lalo pang nagpapakita ng kawalang-pakialam ng ACEMC sa kapakanan ng mga pasyente. Sa pagpapakita ng isang kuwartong may dalawang kama ngunit walang partition bilang isang “pribadong kuwarto,” nilabag ng ospital ang mga alituntunin ng DOH (Department Memorandum 2020-0178), na nagtatakda ng transparency sa pamamahagi ng mga pasilidad ng ospital, lalo na sa panahon ng pandemya ng COVID-19. Ang maling pagkakatawan ay hindi lamang nagdulot ng sobrang bayarin kay Ignacio kundi pati ang panganib sa kanyang kalusugan dahil sa kakulangan ng isolation na kinakailangan para sa paggamot sa COVID-19.

Ang pagtanggi ng ACEMC na tumanggap ng promissory note kay Ignacio—isang karaniwang proseso para sa mga pasyenteng hindi agad makabayad—ay dagdag pa sa kanilang hindi etikal na pamamalakad. Ang pagtangging ito ay hindi lamang paglabag sa mga alituntunin ng DOH kundi pagtalikod din sa pangunahing prinsipyo ng pangangalaga ng ospital, na tiyakin ang kapakanan ng mga pasyente sa lahat ng oras.

Pananaw ng Ospital

Maaaring ipagtanggol ng ospital ang kanilang mga aksyon batay sa mga polisiyang pampinansyal na kinakailangan para sa kanilang patuloy na operasyon. Ayon sa kanila, ang mga pribadong ospital ay nakararanas ng matinding problemang pampinansyal, na nangangailangan ng pagbabayad ng mga utang upang hindi gumulo ang operasyon.

Bukod dito, maaari nilang igiit na ang Anti-Hospital Detention Law (Republic Act No. 9439) ay hindi direktang naaangkop sa mga kasong ito, dahil hindi naman pinipigil ang mga pasyente kundi humaharap lang sila sa mga proseso ukol sa kanilang mga utang.

Gayunpaman, ang mga argumentong ito ay hindi mapaninindigan kapag inihambing sa umiiral na mga legal at etikal na pamantayan. Una, ang mga problemang pampinansyal ay hindi sapat na dahilan para hindi sumunod ang mga ospital sa mga pamantayan at regulasyong itinakda ng DOH. Ikalawa, kahit hindi naging direktang batayan ang RA 9439 sa pagsusuri ng DOH, ang mga prinsipyo nito—na tiyakin na hindi labis na pinaparusahan ang mga pasyente dahil sa kanilang kawalan ng kakayahang magbayad—ay dapat na maging gabay sa mga polisiya ng ospital.

Mga Legal at Etikal na Paglabag ng ACEMC

Ang mga praktis ng ACEMC ay lumabag sa maraming batas, regulasyon, at mga prinsipyo ng etika. Ang mga Circular at Administrative Order ng DOH na sinuway ng ospital ay may bisa. Dagdag pa, ang mga aksyon ng ospital ay salungat sa diwa ng RA 9439, na, bagaman hindi direktang nilabag, ay nagpapakita ng etikal na obligasyon ng mga tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan na unahin ang pangangalaga sa pasyente kaysa sa kita. Sa mga naunang desisyon ng Korte Suprema, tulad sa Mariano v. Healthserve, binigyang-diin ng Korte na ang mga ospital, bilang tagapagbigay ng mahahalagang serbisyo, ay kailangang sumunod sa mas mahigpit na pamantayan ng etika, lalo na sa mga sitwasyong ang mga pasyente ay walang kakayahang pinansyal.

Panawagan sa Pananagutang Legal

Dahil sa malinaw na mga paglabag, dapat na ipursige ang mga kasong kriminal at sibil laban sa ACEMC Valenzuela. Ang pagtanggi ng ospital na magbigay ng birth certificate, ang maling pagkakatawan sa mga pasilidad, at ang pagtanggi na tumanggap ng promissory note ay malinaw na mga paglabag sa mga batas na nagpoprotekta sa mga karapatan ng pasyente. Ang mga probisyon ng RA 9439, bagaman hindi direktang binanggit ng DOH sa kanilang pagsusuri, ay maaaring maging batayan ng mga sibil na paghahabla ng mga naapektuhang pasyente sa hinaharap. Bukod dito, sa mga naunang desisyon ng Korte Suprema, pinanindigan ng Korte ang mga karapatan ng pasyente higit sa kita ng ospital sa mga kasong may kinalaman sa mga problemang pinansyal sa pagitan ng mga pasyente at tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan.

Mga Rekomendasyon para sa Sistematikong Pagbabago

Ang kaso sa Valenzuela ay nagpapakita ng pangangailangan para sa sistematikong reporma. Ang mga ospital ay dapat managot hindi lamang sa mga ahensya ng gobyerno kundi pati sa mas mahigpit na pagpapatupad ng mga batas tulad ng RA 9439. Ako ay nananawagan para sa mga sumusunod na aksyon:

Para sa mga Pasyente: Maging maagap sa pagtatanggol ng inyong mga karapatan. Panatilihing kumpleto ang dokumentasyon ng lahat ng interaksyon sa ospital at humingi ng legal na tulong kapag kinakailangan.

Para sa mga Ospital: Magpatupad ng malinaw at transparent na mga patakaran sa pagsingil at akomodasyon. Bigyang-pansin ang mga etikal na praktis kaysa sa mga pinansyal na interes.

Para sa Kagawaran ng Kalusugan: Palakasin ang pangangasiwa at pagpapatupad ng mga regulasyon sa ospital, at tiyaking nahaharap sa makabuluhang parusa ang mga lumalabag.

Para sa Pamahalaan: Dagdagan ang pondo para sa mga pampublikong ospital upang mabawasan ang pag-asa sa pribadong sektor at palawakin ang pag-access sa abot-kayang pangangalaga.

Hindi na kayang magbulag-bulagan ng Pilipinas sa mga kakulangan ng sistema ng pangkalusugan. Ang halaga nito ay hindi nasusukat sa pera, kundi sa buhay—at matagal na ang pagkakautang. Ang reporma ay hindi isang opsyon; ito ay isang moral na obligasyon.